Các trường tiểu học trên cả nước đang lựa chọn sách giáo khoa (SGK) lớp 1 để chuẩn bị triển khai Chương trình giáo dục phổ thông mới từ năm học 2020 – 2021. Cơ sở pháp lý để thực hiện công việc này là Thông tư số 01/2020 ngày 30.01.2020 của Bộ Giáo dục và Đào tạo (GDĐT).Qua theo dõi tình hình, có thể thấy một số việc cần được quan tâm điều chỉnh ngay để việc lựa chọn SGK phù hợp với quy định của Bộ GDĐT:
Trước hết, cán bộ quản lý và giáo viên cần có đủ thông tin, đủ SGK để nghiên cứu. Tại Điều 10, Thông tư 01 quy định ba trách nhiệm của Ủy ban nhân dân (UBND) cấp tỉnh, trong đó có trách nhiệm bảo đảm nguồn kinh phí để các trường tổ chức lựa chọn SGK. Tuy nhiên, đến nay, vẫn còn nhiều địa phương chưa tổ chức được cho cán bộ, giáo viên tiếp nhận thông tin về các bộ SGK mới, kể cả qua hình thức trực tuyến.
Qua phản ánh của cán bộ, giáo viên trên báo chí, có thể thấy các cơ sở giáo dục ở nhiều địa phương chưa có đủ 5 bộ SGK (in giấy) để nghiên cứu, trong đó có những quyển SGK mới chỉ được Bộ phê duyệt vào tháng 2, tháng 3 này. Hiện nay, toàn bộ SGK cũng như nhiều tài liệu kèm theo đã được các nhà xuất bản đưa lên mạng. Nhưng trong khi Nhà nước có kinh phí chi cho việc này mà cán bộ, giáo viên không có SGK để nghiên cứu, đến mức có câu chuyện “mua chịu, bán chịu SGK” thì đó là một việc phải khắc phục ngay.
Điều thứ hai cần quan tâm là bảo đảm thẩm quyền của cơ sở giáo dục (các trường) trong việc lựa chọn SGK. Thông tư 01 giao thẩm quyền lựa chọn SGK cho giáo viên và nhà trường trên cơ sở bỏ phiếu kín. Tuy nhiên, theo tôi được biết, đến nay, ở nhiều địa phương, các trường vẫn đang chờ cấp trên chỉ đạo, chưa dám thực hiện quy trình lựa chọn SGK theo Thông tư. Cũng có không ít xì xào về những chỉ đạo ngầm. Theo quy định tại Điều 9 Thông tư 01 thì các trường phải niêm yết công khai kết quả lựa chọn SGK trước khi bắt đầu năm học mới 4 tháng. Nếu không chỉ đạo làm khẩn trương thì không kịp. Nhưng điều quan trọng nhất là phải bảo đảm lựa chọn SGK dân chủ, minh bạch, như quy định của Thông tư 01.
Điều thứ ba cần quan tâm là hoạt động giám sát của các cơ quan dân cử và nhân dân. Báo chí vài tháng trước có phản ánh biểu hiện “bắt tay” giữa một cơ quan quản lý giáo dục địa phương với một nhà xuất bản. UBND địa phương cấp tỉnh đã hứa họp báo trả lời. Nhưng cho đến bây giờ dư luận vẫn chưa biết câu trả lời ra sao, công việc sẽ được chấn chỉnh như thế nào. Là một cử tri, tôi mong cơ quan chuyên môn của Quốc hội, các Đoàn đại biểu Quốc hội, Hội đồng nhân dân các cấp và nhân dân thực hiện giám sát ngay từ bây giờ để công việc lựa chọn SGK bảo đảm phù hợp với quy định của pháp luật, tránh xảy ra tình trạng “mất bò mới lo làm chuồng”.